Gazi Husrev-begova džamija u Sarajevu, sasvim sigurno predstavlja možda i najlepše delo islamske arhitekture u Bosni i Hercegovini ali i na celom Balkanu, a ujedno se smatra i jednom od najvažnijih. Ova prelepa džamija, izgrađena je kao vakuf (zadužbina) Gazi Husrev bega, tadašnjeg osmanskog namesnika i bosanskog sandžakbega, koji je uz manje prekide Bosnom vladao od 1521. do 1541. godine.
Begova džamija kako je još mnogi zovu, izgrađena je 1530. godine pod pokroviteljstvom Gazi Husrev bega. Projekat za ovu prelepu džamiju je uradio tada poznati arhitekta Adžem Esir Ali (Ajem Esir Ali), koji je ujedno bio zadužen i za njenu izgradnju.
Džamija je u ono vreme smatrana građevinom od izuzetnog značaja za budućnost razvoja grada Sarajeva. Arhitekta Adžem je bio rodom iz grada Tabriz, a poznato je kako je u ono vreme bio i glavni arhitekta Osmanskog carstva. Arhitekta Adžem je uz Mimara Hajrudina Starijeg, bio jedan od rukovodećih kreatora ranocarigradske arhitektonske škole!
Gazi Husrev-begova džamija u Sarajevu je izgrađena kao zadužbina Gazi Husrev bega!
Gazi Husrev begova džamija poseduje četvrtasti oblik i velelepnu kupolu visine od 26 metara. Unutrašnji i spoljni prostor džamije u Sarajevu, ima identičan volumen kao i najlepši primeri dotadašnje otomanske arhitekture. Sama unutrašnjost džamije ima kvadratni nadsvođeni deo kupole, koja počiva na masivnom tamburu. Ova džamija se smatra za jednu od najvrednijih građevina ranocarigradske arhitektonske škole van Carigrada.
Arhitekta Adžem je uz Mimara Hajrudina Starijeg, bio jedan od rukovodećih kreatora ranocarigradske arhitektonske škole!
Ispred glavnog ulaza je izgrađen trem sa pet niskih kupola, dok su sa leve i desne strane primetne dve srednje kupole. Sa zadnje strane ovog prelepog verskog objekta, izgrađena je i jedna polukupola. Begova džamija poseduje i šadrvan, minaret, nekoliko turbeta, kamenu ogradu, kao i sahat kulu. Uz samu džamiju se nalazi šadrvan, čiju vodu vernici koriste za umivanje pre molitve. U samoj blizini džamije nalazi se i medresa, koja se smatra sastavnim delom čitavog kompleksa.
Oko džamije se prostire veliki broj izuzetno uskih uličica stare čaršije, a tu su i stotine starih dućana. Dok džamiju posmatrate iz daljine i svih tih uskih uličica ne možete osetiti njenu veličanstvenost. Tek kada uđete u sam prostor Begove džamije, možete uživati u njenoj grandioznosti i lepoti. Džamija se smatra impozantnim građevinskim objektom, skladne veličine i lepote. Ovo remek delo arhitekture iz vremena Turskog carstva, svakako i danas unosi mir u svakog ko džamiju poseti.
Begova džamija se smatra impozantnim građevinskim objektom iz vremena Turskog carstva!
Begova džamija je zbog svoje konstrukcije, dimenzija i oblika, posebno interesantna za proučavanje osmanskog građevinarstva na ovim prostorima. Ova impozantna građevina ima izuzetno komplikovano arhitektonsko rešenje, a teški mermerni stubovi postavljeni u frontalnom delu džamije, apsolutno dominiraju prostorom. Na mermerne stubove se oslanjaju lukovi džamijskog trema, a sami stubovi dele trem na pet kvadratnih polja od kojih je svaki presvođen kubetom.
Kamena ploča veličine 120×60 cm, postavljena je iznad glavnog ulaza u džamiju. Na kamenoj ploči je isklesan natpis na arapskom jeziku i to u šest oivičenih polja sa strane, koji su elipsastog oblika. Slova teksta su pozlaćena, podloga na kojoj je isklesan tekst je plave boje, a sam tekst povremeno vokalizovan.
Na natpisu koji je postavljen na ulazu u džamiju piše:
„Džamiju dobrih ljudi, Husrev beg podiže U ime Boga kao dom onih koji ničice padaju. On je utamanitelj neprijatelja, pomagač boraca za veru, Širitelj dobročinstva, pomagač pobožnih. Bog nam nadahnu njen kronostih: Ovo je stecište dobročinitelja, dom zahvalnih Bogu“
Begova džamija je posebno interesantna za proučavanje osmanskog građevinarstva na ovim prostorima!
Gazi Husrev begova džamija je sasvim sigurno jedna od poslednje građenih u ranocarigradskom stilu i to je jedan od najvažnijih razloga zašto se smatra možda i najznačajnijom arhitektonskom građevinom osmanske arhitekture, koja je građena van današnje teritorije Turske.
Na Balkanu do tada nije postojao izgrađen objekat arhitekture tog tipa za razliku od prostora Egipta i Sirije, koja su već bila osvojena od strane osmanskog carstva. Za razliku od drugih džamija na prostoru Balkana kao i Bosne i Hercegovine, specifičnost Gazi Husrev begove džamije je u visine kupole, koja iznosi čak 24 metra. Ova džamija je izuzetno specifična i razlikuje se od drugih na ovim prostorima, zato što poseduje takozvani „razvedeni unutrašnji prostor“. Skoro sve džamije u regiji su građene u „klasičnom“ stilu, a samo Begova džamija u „ranocarigradskom“.
Glavni ulaz u Begovu džamiju, posebno je dekorisan „krasno stilizovanim“ arabeskama, pozlatom, ornamentikom i mermerom. Ako se izbroje brojčane vrednosti izuzetno lepo ispisanih kaligrafskih arapskih slova u poslednjem stihu epigrama, može se izračunati koje je godine džamija izgrađena. Skladne dimenzije unutrašnjeg prostora, sigurno oduševljavaju svakog ko uđe u džamiju. Projektom se uspeo postići impresivan utisak veličine prostora, dok sjajno arhitektonsko rešenje i omogućeno veliko prodiranje dnevne svetlosti u prostor, uvećava taj utisak.
Gazi Husrev begova džamija jedna je od poslednje građenih u ranocarigradskom stilu!
Prostor koji se nalazi u sredini džamije u suštini je jednostavna građevinska figura sa 13 metara širine i u temeljnijim je linijama, a u vertikalnom profilu se razvija u svom savršenstvu. Središnji prostor Begove džamije je presvođen kubetom visine od čak 26 metara. To znači da je osnov visine prema osnovici u odnosu 2:1. Kružna galerija sa drvenom ogradom nalazi se ispod kubeta, a poznato je kako je ta drvena ograda služila za paljenje velikog broja svetala. Do galerije džamije, dolazi se stepenicama koje su specijalno ugrađene u masivni džamijski zid od kamena, koji poseduje debljinu od čak dva metra.
Begova džamija u Sarajevu, prva je džamija na svetu u koju je ugrađena električna rasveta!
Predivna stalaktitna dekoracija u samom mihrabu i uglovima kubeta, kao i kaligrafija i ornamentika zidova, posebno ukrašavaju unutrašnjost džamije. Kompletna unutrašnjost Begove džamije, ukrašena je kaligrafski ispisanim citatima iz Kurana. Gotovo svi delovi džamije čine jednu predivnu celinu punu harmonije, što sve zajedno sa proporcijama munare koja je visoka čak 45 metara, samo potvrđuje izuzetno znanje, umešnost pa i pravu virtuoznost onih koji su učestvovali u izgradnji ove džamije.
Tokom dana se sa džamijske munare pet puta dnevno čuje glas mujezina, koji svoje vernike poziva na namaz. Poziv mujezina vernicima se sa Gazi Husrev begove džamije, odvija svakodnevno i neprekidno od 1530. godine pa sve do današnjih dana.
Središnji prostor Begove džamije presvođen je kubetom visine od čak 26 metara!
Gazi Husrev begova džamija ima izuzetno veliki turistički potencijal i to je evidentno, a od 2004. godine je proglašena i Nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine. Mnogobrojni turisti iz regije, ali i celog sveta rado posećuju ovu džamiju. Velika poseta turista prelepoj Begovoj džamiji ne treba da čudi, jer je ona postala i pravi simbol glavnog grada Bosne i Hercegovine.
tekst: Hedonist magazin
fotografije: ljubaznošću Supermedia TV ; Pixabay
