Brankovina je malo mestašce u Zapadnoj Srbiji u neposrednoj blizini Valjeva. Može se slobodno reći da je Brankovina po istorijskom značaju Srbije na istom nivou značaja poput gradova Niš, Novi Sad i Beograd. Brankovina je stekla svoju slavu kroz dramatične istorijske događaje u 19. veku i nije čudno, što ovo mesto nazivaju i „Selo puno istorije“.
Ovo prelepo mesto se nalazi na nadmorskoj visini od 267 metara u Kolubarskom okrugu na 12 kilometara od Valjeva. U Brankovini postoje dve istorijske celine to su „Crkva Svetih Arhanđela“, inače zadužbine Prote Mateje Nenadovića, čija je izgradnja završena 1830. godine. Pri crkvi se čuva izuzetno dragocena crkvena riznica, kao posebna muzejska zbirka. Ovu izuzetno vrednu muzejsku zbirku čine istorijski dokumenti iz 18. i 19. veka, bogoslužbene knjige i brojni crkveni predmeti.
Brankovina je po istorijskom značaju Srbije na istom nivou značaja poput gradova Niš, Novi Sad i Beograd!
Sobrašice su izuzetno retki i unikatni primerci narodnog graditeljstva, koji su sačuvani u porti crkve, a ukupno ih ima pet. Poreklo vode iz 19. veka, građene su u blizini manastira i crkvi, a služile su za okupljanje meštana tokom crkvenih praznika za vreme svetkovina i brojnih sabora.
Kućice Sobrašice potpuno su jednostavnog oblika sa niskim temeljom koji je ozidan kamenom i pravougaone je osnove. Ovaj tip kuća nekada je bio pokrivan šindrom, dok se ovakve kuće danas pokrivaju crepom. Nekoliko predivnih kuća izuzetno velike vrednosti i istorijskog značaja, čuvaju uspomenu na poznatu porodicu Nenadović, značajne istorijske ličnosti srpske istorije.
Izuzetno lepe i jednostavno građene kućice u Brankovini, sjajan su primer narodnog građevinarstva u Srbiji. Crkvu Svetih Arhanđela izgradio je Prota Mateja Nenadović, koji je bio jedna od poznatijih ličnosti i vođa Prvog srpskog ustanka protiv Turaka. Pored same crkve, smešteni su nadgrobni spomenici članovima porodice Nenadović.
Sobrašice su prelepe kućice u Brankovini od velikog istorijskog značaja!
Brankovina čuva i uspomenu na Desanku Maksimović, sasvim sigurno najveću pesnikinju u istoriji Srbije. Desanka Maksimović je rođena u Rabrovici-Divci kod Valjeva i bila je najstarija od dece, majke Draginje i oca Mihaila. Poznato je da je Desankin otac bio sin Dimitrija i majke Nerandže Maksimović, majke koja je bila potomak poznatog kneza Jovana Simića- Bobovca.
Desankin otac je iz određenih razloga u datom momentu morao da se preseli u Brankovinu, a sa njim i cela porodica, tako da je Desanka svoje detinjstvo provela u ovom mestu. Gimnaziju je završila u Valjevu, a studirala je opštu istoriju, istoriju umetnosti i svetsku književnost na Filozofskom fakultetu u Beogradu.
Brankovina čuva uspomenu na Desanku Maksimović!
U Brankovini se nalazi i vajat Nenadovića u kome je 1826. godine rođen veliki srpski književnik Ljuba Nenadović. Odmah pored vajata Nenadović, izgrađena je 1836. godine i prva državna škola. Svoja prva slova, Desanka Maksimović je učila u Novoj školskoj zgradi koja je sagrađena 1894. godine.
U blizini mesta, nalazi se Spomenik na Brankovom visu, koji poseduje visinu od čak pet metara. Ovaj spomenik je u suštini uspomena sa mesta odakle su 28 februara 1804. godine, krenuli ustanici u borbu za oslobođenje Srbije od Turaka. Na samom čelu ustanika, bili su Mateja i Jakov Nenadović, a poznato je da je Mateja bio diplomata, vojvoda, prvi predsednik vlade i pisac prvog ustava. Smatra se da bi njegov otac Aleksa Nenadović bio rukovodilac Prvog ustanka da ga Turci nisu ubili. Aleksa je bio među najcenjenijim ljudima u Srbiji, a smatran je i najobrazovanijim.
Brat Alekse Nenadović i Matejin stric Jakov, bio je komandant Zapadne Srbije i odmah prvi po starešinstvu posle Karađorđa, a bio je i prvi ministar unutrašnjih poslova. Sima Nenadović inače Aleksin sin, bio je heroj Drugog Srpskog ustanka, kao i njegov rođak Jevrem Nenadović. Ovim nabrajanjem smo hteli napomenuti, kako su najznačajnije ličnosti srpske istorije za vreme oslobađanja od Turaka, bile upravo iz malenog mestašca Brankovina.
U blizini Brankovine nalazi se Spomenik na Brankovom visu!
Prva državna škola koja je sagrađena u Brankovini 1836. godine, masivna je prizemna građevina pravougaonog oblika. Ovaj objekat izgleda kao velika seoska kuća i to nije slučajno, jer je građen u potpunom skladu sa tadašnje primenjivanom narodnom graditeljskom tradicijom.
Školu nazivaju „Protina“, a zvaničan naziv je OŠ „Prota Nenadović“ Brankovina. U Školi čiji je raspored namenjen školskoj nameni, postavljena je stalna muzejska izložba. Ova izložba je posvećena razvoju prosvete i školstva onog vremena. Enterijer jedne učionice posebno je interesantan, jer je rekonstruisan tako da podeća na enterijer učionice iz 19. veka. Napomenuli smo kako je nova školska zgrada završena 1894. godine, a zna se da je Desankin otac bio učitelj u toj školi, ali i da je Desanka bila učenik te škole.
„Desankina“ škola kako sad od milja nazivaju nekadašnju Novu školu, obnovljena je 1985. godine. U prostoru koji je kompletno preuređen, smeštena je stalna izložba o književnom i životnom putu Desanke Maksimović, a u ovom prostoru se nalazi biblioteka i sala za programe. Iza školskog objekta nalazi se jedna pomoćna zgradica, izuzetno značajan i vredan primer narodnog neimarstva, kako se to tada nazivalo.
Brankovina u narodu ima još jedan naziv „Selo puno istorije“
Desanka je u Brankovinu došla kao beba u njemu je provodila svoje detinstvo i završila osnovnu školu. Pesnikinja je u svom mestu odrastanja napisala i svoje prve stihove, ali se zna da je u Brankovini imala bezbrižno detinjstvo. Mesto odrastanja je za Desanku bilo večna i nepresušna inspiracija, ali i mesto koje je u njenim pesmama uvek zauzimalo svoje posebno mesto.
Zanimljivo je da se svom mestu u pesmama uvek obraćala kao čoveku sa puno pažnje, požrtvovanosti i ljubavi. Po svojoj želji poslednje dane života provela je upravo u Brankovini u svom zavičaju koji je neizmerno volela. Desanka Maksimović je po svojoj želji sahranjena u Brankovini, a grob se nalazi odmah pokraj crkve. Pitoma i nestvarno lepa Brankovina, bila je dom njene inspiracije, duše, ljubavi i celog života. Brankovina i njene istorijske znamenitosti danas predstavljaju skup istorijskih, prosvetnih, kulturnih i memorijalnih spomenika, koji na sebi svojstven način pričaju predivne priče o negovanju tradicije i bogate kulturno istorijske prošlosti.
Kao pisac oviih redova ne mogu a da ne napišem i podelim sa vama svoje emocije i ponos, kako sam kao momčić sa svojih 16-17 godina dobio zadatak u omladinskoj redakciji Radio Novog Sada da odem u Sremsku Mitrovicu na pesničke susrete i snimim nekoliko intervjua. U datom momentu otvaraju mi vrata gde sam trebao da snimim jedan intervju, ulazim u prostoriju, a tamo sedi Desanka Maksimović. Bio sam zbunjen i pitao se šta su mi to moji iz redakcije kao mladom neiskusnom novinaru pripremili, obzirom da skoro nikakvog iskustva u intervjuima nisam imao. Ali… tu je bila Desanka koja je učinila da se opustim, a velika je čast što je na moju molbu, odrecitovala jednu od svojih najpoznatijih pesama „Strepnja“.
U prostoriji je bio prisutan i Branko koji je vodio tada čuvenu dečiju tv emisiju „Dvogled“ na ondašnjoj Televiziji Beograd i koji mi je kada sam intervju završio rekao sledeće: „Slušaj ti moj mladi kolega, ovo što si sada sa Desankom Maksimović snimio, jednog dana će se zvati istorija“.
I bi Branko u pravu, ponosan sam što sam učestvovao barem na ovaj način u deliću bogate istorije koju je stvarala Desanka Maksimović!!!
tekst: Hedonist magazin
fotografije: Hedonist magazin
